🔹 مقدمه
شانه یکی از پیچیده‌ترین و متحرک‌ترین مفاصل بدن است؛ از فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن گرفته تا حرکات بالای سر در ورزش‌هایی مانند والیبال و تنیس، همه به عملکرد دقیق این مفصل وابسته‌اند.
گاهی آسیب‌های تاندونی، پارگی‌های عضلات، دررفتگی‌ها یا التهاب‌ها باعث درد، محدودیت حرکت یا بی‌ثباتی مفصل شانه می‌شوند.
در بسیاری از این موارد، دیگر نیازی به جراحی باز با برش‌های بزرگ وجود ندارد — چرا که با آرتروسکوپی شانه می‌توان از طریق برش‌های بسیار کوچک، با دقت بالا و کمترین آسیب به بافت‌های اطراف، مشکل را درمان کرد.
🔹 آرتروسکوپی شانه چیست؟
آرتروسکوپی شانه یک روش جراحی کم‌تهاجمی (Minimal Invasive Surgery) است که با استفاده از دوربین ظریف و ابزارهای مخصوص انجام می‌شود.
در این روش:
جراح از طریق چند برش کوچک (معمولاً ۳ تا ۴ برش ۵ تا ۱۰ میلی‌متری) وارد مفصل می‌شود.
دوربین آرتروسکوپ تصویر درون مفصل را با بزرگ‌نمایی بالا روی مانیتور نمایش می‌دهد.
از طریق کانال‌های دیگر، ابزارهای مخصوص برای ترمیم یا برداشتن بافت آسیب‌دیده وارد می‌شوند.
با این روش، جراح می‌تواند تقریباً تمام ساختارهای درون شانه مانند تاندون‌ها، رباط‌ها، غضروف و استخوان را مشاهده و درمان کند.
🔹 مزایای آرتروسکوپی شانه نسبت به جراحی باز
ویژگی آرتروسکوپی شانه جراحی باز
اندازه برش بسیار کوچک (چند میلی‌متر) بزرگ‌تر (۵ تا ۱۰ سانتی‌متر)
آسیب به عضلات حداقل بیشتر
درد پس از عمل کمتر بیشتر
مدت بستری کوتاه‌تر طولانی‌تر
بازگشت به فعالیت سریع‌تر دیرتر
جای زخم بسیار کوچک و زیبا بزرگ‌تر و قابل مشاهده
🔹 به همین دلیل، امروزه در بسیاری از موارد، آرتروسکوپی جایگزین روش‌های سنتی جراحی باز شده است.
🔹 موارد کاربرد آرتروسکوپی شانه
آرتروسکوپی برای طیف وسیعی از بیماری‌ها و آسیب‌های شانه قابل انجام است. در ادامه، مهم‌ترین موارد به‌صورت سرفصل‌وار توضیح داده شده است:
۱. ترمیم پارگی تاندون‌های روتاتور کاف (Rotator Cuff Repair)
تاندون‌های روتاتور کاف نقش اساسی در پایداری و حرکات شانه دارند. پارگی در این عضلات (به‌ویژه در اثر فرسایش یا ضربه) یکی از شایع‌ترین علل درد و ضعف شانه است.
در آرتروسکوپی، تاندون پاره‌شده شناسایی شده و با لنگرهای مخصوص (Suture Anchors) به استخوان بازو دوخته می‌شود.
🔹 مزایا:
ترمیم دقیق در محیط بزرگ‌نمایی‌شده
حفظ بافت‌های سالم
درد کمتر و بازتوانی سریع‌تر
۲. درمان دررفتگی مکرر شانه (Shoulder Instability / Bankart Repair)
دررفتگی مکرر معمولاً به دلیل آسیب به لبه‌ی غضروفی کپسول مفصل (لابروم) و شلی رباط‌ها رخ می‌دهد.
در آرتروسکوپی، جراح لابروم جداشده را شناسایی کرده و با بخیه‌های مخصوص به استخوان گلنوئید متصل می‌کند (Bankart Repair).
در صورت وجود نقص استخوانی قابل‌توجه، ممکن است از تکنیک‌های پیشرفته‌تر مانند Latarjet arthroscopic استفاده شود.
🔹 نتیجه: بازگشت ثبات مفصل، جلوگیری از دررفتگی‌های بعدی، و حفظ دامنه حرکت طبیعی.
۳. درمان گیر افتادگی تاندون (Shoulder Impingement Syndrome)
در این حالت، تاندون‌های روتاتور کاف هنگام حرکت بازو بین استخوان آکرومیون و سر بازو گیر می‌افتند و دچار التهاب و پارگی می‌شوند.
در آرتروسکوپی، با برداشتن استخوان یا بافت اضافی زیر آکرومیون (Subacromial Decompression) فضای کافی برای تاندون‌ها ایجاد می‌شود.
🔹 نتیجه: کاهش درد، بهبود حرکت و جلوگیری از پارگی‌های آینده.
۴. درمان التهاب یا پارگی تاندون دوسر بازو (Biceps Tendon Lesions)
تاندون سر بلند عضله دوسر بازو (Long Head of Biceps) ممکن است دچار التهاب یا پارگی شود.
در آرتروسکوپی، بسته به وضعیت، یکی از دو روش انجام می‌شود:
Tenotomy: بریدن تاندون از محل چسبندگی درون مفصل
Tenodesis: بریدن و سپس ثابت‌کردن تاندون در قسمت پایین‌تر بازو
🔹 نتیجه: کاهش درد جلوی شانه و حفظ عملکرد عضله.
۵. درمان آسیب‌های لابروم (SLAP Lesions)
آسیب‌های SLAP (Superior Labrum Anterior to Posterior) در ورزشکارانی که حرکات بالای سر دارند (مثلاً پرتاب‌کنندگان یا شناگران) شایع است.
در آرتروسکوپی، بخش جداشده لابروم با بخیه‌های مخصوص ترمیم و به استخوان متصل می‌شود.
۶. درمان آرتروز زودرس و اجسام آزاد مفصلی
در برخی بیماران، ذرات یا اجسام آزاد (loose bodies) درون مفصل باعث درد و قفل شدن شانه می‌شوند.
در آرتروسکوپی، این اجسام خارج و سطح مفصل شسته و صاف می‌شود (Debridement and Lavage).
🔹 در مراحل اولیه آرتروز، این روش می‌تواند درد را کاهش دهد و حرکت را بهبود بخشد.
۷. درمان چسبندگی شانه (Frozen Shoulder / Adhesive Capsulitis)
در این بیماری، به دلیل التهاب و فیبروز کپسول مفصل، حرکت شانه به‌شدت محدود می‌شود.
در موارد مقاوم به درمان‌های غیرجراحی، آزادسازی کپسول مفصل (Capsular Release) به‌صورت آرتروسکوپیک انجام می‌شود.
🔹 نتیجه: بازیابی دامنه حرکتی کامل در مدت کوتاه‌تر.
۸. درمان شکستگی‌های خاص یا پس از جراحی باز
در برخی موارد خاص مانند جابه‌جایی خفیف یا برداشتن پیچ‌ها و ایمپلنت‌ها پس از جوش‌خوردن استخوان، آرتروسکوپی نیز قابل استفاده است.
🔹 روند انجام آرتروسکوپی شانه
۱. بی‌هوشی عمومی یا بلوک عصبی (Regional Block)
۲. قرار دادن بیمار در وضعیت نیمه‌نشسته یا خوابیده به پهلو
۳. شست‌وشوی ناحیه و ایجاد برش‌های کوچک
۴. وارد کردن آرتروسکوپ و بررسی کامل مفصل
۵. انجام درمان مورد نظر (ترمیم تاندون، برداشتن بافت اضافی و غیره)
۶. بستن برش‌ها با بخیه‌های ظریف
مدت عمل معمولاً بین ۴۵ تا ۹۰ دقیقه است.
🔹 مراقبت‌های پس از جراحی
✅ در اتاق عمل یا ریکاوری:
بازو در آویز مخصوص (اسلینگ) قرار می‌گیرد تا از حرکات ناگهانی جلوگیری شود.
✅ پس از ترخیص:
داروهای ضد درد و ضد التهاب تجویز می‌شود.
پانسمان خشک نگه داشته می‌شود.
بیمار معمولاً همان روز یا روز بعد مرخص می‌شود.
✅ فیزیوتراپی:
بسته به نوع عمل (مثلاً ترمیم کاف یا آزادسازی کپسول)، برنامه توان‌بخشی تنظیم می‌شود.
معمولاً در چند مرحله:
هفته ۱–۲: حرکات پاندولی ملایم
هفته ۳–۶: افزایش دامنه حرکت
هفته ۶–۱۲: تمرینات قدرتی تدریجی
🔹 بازگشت به فعالیت روزمره معمولاً در ۴ تا ۸ هفته اتفاق می‌افتد.
⚠️ عوارض احتمالی
آرتروسکوپی یکی از ایمن‌ترین جراحی‌های شانه است، اما مانند هر عمل جراحی، عوارض احتمالی دارد:
تورم یا درد خفیف موقت
سفتی موقتی مفصل
عفونت (نادر)
آسیب عصبی یا عروقی (بسیار نادر)
پارگی مجدد در ترمیم‌های تاندونی (در صورت بی‌احتیاطی در بازتوانی)
با رعایت دقیق دستورات جراح و فیزیوتراپی اصولی، احتمال بروز این موارد بسیار پایین است.
🔹 نتایج و میزان موفقیت
موفقیت آرتروسکوپی شانه معمولاً بین ۸۵ تا ۹۵ درصد گزارش می‌شود.
اغلب بیماران ظرف چند هفته از درد شدید رهایی یافته و پس از چند ماه به فعالیت‌های ورزشی یا کاری خود بازمی‌گردند.
نتیجه نهایی به چند عامل بستگی دارد:
دقت جراح و تکنیک مناسب
پایبندی بیمار به برنامه توان‌بخشی
شدت و وسعت آسیب اولیه
🔹 تکنولوژی‌های جدید در آرتروسکوپی شانه
پیشرفت ابزارها و تصویربرداری باعث افزایش دقت و ایمنی جراحی شده است:
دوربین‌های HD و 4K با میدان دید وسیع
ابزارهای آرتروسکوپیک با قطر کمتر از ۳ میلی‌متر
آرتروسکوپی با کمک ناوبری یا هوش مصنوعی (AI-assisted Navigation)
تکنولوژی‌های ترمیم بیولوژیک (PRP، Matrix، Graft augmentation)
این پیشرفت‌ها به‌ویژه در جراحی ورزشکاران حرفه‌ای، باعث نتایج بسیار دقیق‌تر و بازگشت سریع‌تر به ورزش شده‌اند.
❤️ جمع‌بندی
آرتروسکوپی شانه انقلابی در درمان مشکلات این مفصل ایجاد کرده است.
امروزه بسیاری از بیماران که پیش‌تر نیازمند جراحی باز بودند، با این روش به‌صورت سرپایی، کم‌درد و با نتایج عالی درمان می‌شوند.
این روش نیازمند تجربه و مهارت بالا است؛ چرا که کار در فضای کوچک و پیچیده‌ی مفصل شانه، تنها با درک کامل آناتومی و تسلط کامل بر ابزارها ممکن است.
بنابراین، انتخاب جراح فوق‌تخصص شانه و آرنج نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت عمل دارد.
🦴 آرتروسکوپی شانه (Shoulder Arthroscopy): درمان دقیق، کم‌تهاجمی و مؤثر مشکلات شانه
🔹 مقدمه
شانه یکی از پیچیده‌ترین و متحرک‌ترین مفاصل بدن است؛ از فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن گرفته تا حرکات بالای سر در ورزش‌هایی مانند والیبال و تنیس، همه به عملکرد دقیق این مفصل وابسته‌اند.
گاهی آسیب‌های تاندونی، پارگی‌های عضلات، دررفتگی‌ها یا التهاب‌ها باعث درد، محدودیت حرکت یا بی‌ثباتی مفصل شانه می‌شوند.
در بسیاری از این موارد، دیگر نیازی به جراحی باز با برش‌های بزرگ وجود ندارد — چرا که با آرتروسکوپی شانه می‌توان از طریق برش‌های بسیار کوچک، با دقت بالا و کمترین آسیب به بافت‌های اطراف، مشکل را درمان کرد.
🔹 آرتروسکوپی شانه چیست؟
آرتروسکوپی شانه یک روش جراحی کم‌تهاجمی (Minimal Invasive Surgery) است که با استفاده از دوربین ظریف و ابزارهای مخصوص انجام می‌شود.
در این روش:
جراح از طریق چند برش کوچک (معمولاً ۳ تا ۴ برش ۵ تا ۱۰ میلی‌متری) وارد مفصل می‌شود.
دوربین آرتروسکوپ تصویر درون مفصل را با بزرگ‌نمایی بالا روی مانیتور نمایش می‌دهد.
از طریق کانال‌های دیگر، ابزارهای مخصوص برای ترمیم یا برداشتن بافت آسیب‌دیده وارد می‌شوند.
با این روش، جراح می‌تواند تقریباً تمام ساختارهای درون شانه مانند تاندون‌ها، رباط‌ها، غضروف و استخوان را مشاهده و درمان کند.
🔹 مزایای آرتروسکوپی شانه نسبت به جراحی باز
ویژگی آرتروسکوپی شانه جراحی باز
اندازه برش بسیار کوچک (چند میلی‌متر) بزرگ‌تر (۵ تا ۱۰ سانتی‌متر)
آسیب به عضلات حداقل بیشتر
درد پس از عمل کمتر بیشتر
مدت بستری کوتاه‌تر طولانی‌تر
بازگشت به فعالیت سریع‌تر دیرتر
جای زخم بسیار کوچک و زیبا بزرگ‌تر و قابل مشاهده
🔹 به همین دلیل، امروزه در بسیاری از موارد، آرتروسکوپی جایگزین روش‌های سنتی جراحی باز شده است.
🔹 موارد کاربرد آرتروسکوپی شانه
آرتروسکوپی برای طیف وسیعی از بیماری‌ها و آسیب‌های شانه قابل انجام است. در ادامه، مهم‌ترین موارد به‌صورت سرفصل‌وار توضیح داده شده است:
۱. ترمیم پارگی تاندون‌های روتاتور کاف (Rotator Cuff Repair)
تاندون‌های روتاتور کاف نقش اساسی در پایداری و حرکات شانه دارند. پارگی در این عضلات (به‌ویژه در اثر فرسایش یا ضربه) یکی از شایع‌ترین علل درد و ضعف شانه است.
در آرتروسکوپی، تاندون پاره‌شده شناسایی شده و با لنگرهای مخصوص (Suture Anchors) به استخوان بازو دوخته می‌شود.
🔹 مزایا:
ترمیم دقیق در محیط بزرگ‌نمایی‌شده
حفظ بافت‌های سالم
درد کمتر و بازتوانی سریع‌تر
۲. درمان دررفتگی مکرر شانه (Shoulder Instability / Bankart Repair)
دررفتگی مکرر معمولاً به دلیل آسیب به لبه‌ی غضروفی کپسول مفصل (لابروم) و شلی رباط‌ها رخ می‌دهد.
در آرتروسکوپی، جراح لابروم جداشده را شناسایی کرده و با بخیه‌های مخصوص به استخوان گلنوئید متصل می‌کند (Bankart Repair).
در صورت وجود نقص استخوانی قابل‌توجه، ممکن است از تکنیک‌های پیشرفته‌تر مانند Latarjet arthroscopic استفاده شود.
🔹 نتیجه: بازگشت ثبات مفصل، جلوگیری از دررفتگی‌های بعدی، و حفظ دامنه حرکت طبیعی.
۳. درمان گیر افتادگی تاندون (Shoulder Impingement Syndrome)
در این حالت، تاندون‌های روتاتور کاف هنگام حرکت بازو بین استخوان آکرومیون و سر بازو گیر می‌افتند و دچار التهاب و پارگی می‌شوند.
در آرتروسکوپی، با برداشتن استخوان یا بافت اضافی زیر آکرومیون (Subacromial Decompression) فضای کافی برای تاندون‌ها ایجاد می‌شود.
🔹 نتیجه: کاهش درد، بهبود حرکت و جلوگیری از پارگی‌های آینده.
۴. درمان التهاب یا پارگی تاندون دوسر بازو (Biceps Tendon Lesions)
تاندون سر بلند عضله دوسر بازو (Long Head of Biceps) ممکن است دچار التهاب یا پارگی شود.
در آرتروسکوپی، بسته به وضعیت، یکی از دو روش انجام می‌شود:
Tenotomy: بریدن تاندون از محل چسبندگی درون مفصل
Tenodesis: بریدن و سپس ثابت‌کردن تاندون در قسمت پایین‌تر بازو
🔹 نتیجه: کاهش درد جلوی شانه و حفظ عملکرد عضله.
۵. درمان آسیب‌های لابروم (SLAP Lesions)
آسیب‌های SLAP (Superior Labrum Anterior to Posterior) در ورزشکارانی که حرکات بالای سر دارند (مثلاً پرتاب‌کنندگان یا شناگران) شایع است.
در آرتروسکوپی، بخش جداشده لابروم با بخیه‌های مخصوص ترمیم و به استخوان متصل می‌شود.
۶. درمان آرتروز زودرس و اجسام آزاد مفصلی
در برخی بیماران، ذرات یا اجسام آزاد (loose bodies) درون مفصل باعث درد و قفل شدن شانه می‌شوند.
در آرتروسکوپی، این اجسام خارج و سطح مفصل شسته و صاف می‌شود (Debridement and Lavage).
🔹 در مراحل اولیه آرتروز، این روش می‌تواند درد را کاهش دهد و حرکت را بهبود بخشد.
۷. درمان چسبندگی شانه (Frozen Shoulder / Adhesive Capsulitis)
در این بیماری، به دلیل التهاب و فیبروز کپسول مفصل، حرکت شانه به‌شدت محدود می‌شود.
در موارد مقاوم به درمان‌های غیرجراحی، آزادسازی کپسول مفصل (Capsular Release) به‌صورت آرتروسکوپیک انجام می‌شود.
🔹 نتیجه: بازیابی دامنه حرکتی کامل در مدت کوتاه‌تر.
۸. درمان شکستگی‌های خاص یا پس از جراحی باز
در برخی موارد خاص مانند جابه‌جایی خفیف یا برداشتن پیچ‌ها و ایمپلنت‌ها پس از جوش‌خوردن استخوان، آرتروسکوپی نیز قابل استفاده است.
🔹 روند انجام آرتروسکوپی شانه
۱. بی‌هوشی عمومی یا بلوک عصبی (Regional Block)
۲. قرار دادن بیمار در وضعیت نیمه‌نشسته یا خوابیده به پهلو
۳. شست‌وشوی ناحیه و ایجاد برش‌های کوچک
۴. وارد کردن آرتروسکوپ و بررسی کامل مفصل
۵. انجام درمان مورد نظر (ترمیم تاندون، برداشتن بافت اضافی و غیره)
۶. بستن برش‌ها با بخیه‌های ظریف
مدت عمل معمولاً بین ۴۵ تا ۹۰ دقیقه است.
🔹 مراقبت‌های پس از جراحی
✅ در اتاق عمل یا ریکاوری:
بازو در آویز مخصوص (اسلینگ) قرار می‌گیرد تا از حرکات ناگهانی جلوگیری شود.
✅ پس از ترخیص:
داروهای ضد درد و ضد التهاب تجویز می‌شود.
پانسمان خشک نگه داشته می‌شود.
بیمار معمولاً همان روز یا روز بعد مرخص می‌شود.
✅ فیزیوتراپی:
بسته به نوع عمل (مثلاً ترمیم کاف یا آزادسازی کپسول)، برنامه توان‌بخشی تنظیم می‌شود.
معمولاً در چند مرحله:
هفته ۱–۲: حرکات پاندولی ملایم
هفته ۳–۶: افزایش دامنه حرکت
هفته ۶–۱۲: تمرینات قدرتی تدریجی
🔹 بازگشت به فعالیت روزمره معمولاً در ۴ تا ۸ هفته اتفاق می‌افتد.
⚠️ عوارض احتمالی
آرتروسکوپی یکی از ایمن‌ترین جراحی‌های شانه است، اما مانند هر عمل جراحی، عوارض احتمالی دارد:
تورم یا درد خفیف موقت
سفتی موقتی مفصل
عفونت (نادر)
آسیب عصبی یا عروقی (بسیار نادر)
پارگی مجدد در ترمیم‌های تاندونی (در صورت بی‌احتیاطی در بازتوانی)
با رعایت دقیق دستورات جراح و فیزیوتراپی اصولی، احتمال بروز این موارد بسیار پایین است.
🔹 نتایج و میزان موفقیت
موفقیت آرتروسکوپی شانه معمولاً بین ۸۵ تا ۹۵ درصد گزارش می‌شود.
اغلب بیماران ظرف چند هفته از درد شدید رهایی یافته و پس از چند ماه به فعالیت‌های ورزشی یا کاری خود بازمی‌گردند.
نتیجه نهایی به چند عامل بستگی دارد:
دقت جراح و تکنیک مناسب
پایبندی بیمار به برنامه توان‌بخشی
شدت و وسعت آسیب اولیه
🔹 تکنولوژی‌های جدید در آرتروسکوپی شانه
پیشرفت ابزارها و تصویربرداری باعث افزایش دقت و ایمنی جراحی شده است:
دوربین‌های HD و 4K با میدان دید وسیع
ابزارهای آرتروسکوپیک با قطر کمتر از ۳ میلی‌متر
آرتروسکوپی با کمک ناوبری یا هوش مصنوعی (AI-assisted Navigation)
تکنولوژی‌های ترمیم بیولوژیک (PRP، Matrix، Graft augmentation)
این پیشرفت‌ها به‌ویژه در جراحی ورزشکاران حرفه‌ای، باعث نتایج بسیار دقیق‌تر و بازگشت سریع‌تر به ورزش شده‌اند.
❤️ جمع‌بندی
آرتروسکوپی شانه انقلابی در درمان مشکلات این مفصل ایجاد کرده است.
امروزه بسیاری از بیماران که پیش‌تر نیازمند جراحی باز بودند، با این روش به‌صورت سرپایی، کم‌درد و با نتایج عالی درمان می‌شوند.
این روش نیازمند تجربه و مهارت بالا است؛ چرا که کار در فضای کوچک و پیچیده‌ی مفصل شانه، تنها با درک کامل آناتومی و تسلط کامل بر ابزارها ممکن است.
بنابراین، انتخاب جراح فوق‌تخصص شانه و آرنج نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت عمل دارد.